Voeding die moet worden aangepast aan een slikstoornis kent heel veel variaties. Bovendien heeft iedereen met slikstoornis zijn eigen moeilijkheden en mogelijkheden, maar ook individuele voorkeuren die er altijd al waren. De één geniet van voeding waar je lang op kunt kauwen, de andere houdt meer van ‘hap-slik-weg’; de één heeft een hekel aan alles wat plakt, de ander gruwt van ‘iets met stukjes’ enzovoort. Om adviezen en recepten over aangepaste voeding bij moeilijk slikken te kunnen indelen, hebben we categorieën gemaakt van vaste naar vloeibare voeding.
Gewone voeding met enkele aanpassingen
Dit is ‘gewone’ voeding zoals iedereen eet die nergens op hoeft te letten, maar met weglaten van lastig voedsel, zoals
- taaie voeding: stevig vlees zoals biefstuk, maar ook bijv. drop
- harde voeding: nootjes, krokante korst, gebakken aardappalen enz,
- droge, kruimelige voeding: o.a. koekjes, beschuit, chips, (droge) rijst of nasi.
De beste remedie is om lastig voedsel eenvoudig weg te laten of alternatieven te kiezen.
Bij welke slikproblemen toe te passen?
- Bij lichte kauw- en slikproblemen.
Let op: laat ook bij lichte kauw- en slikproblemen de oorzaak en eventuele behandeling uitzoeken door een ervaren logopedist (in samenwerking met een arts of diëtist).
Zachte voeding Dit is voeding waarop weinig gekauwd hoeft te worden en die makkelijk weggeslikt kan worden. Deze voeding kan met een lepel, maar ook nog met vork en mes gegeten worden.
Bijvoorbeelden:
- zachte voeding: zacht gekookte pasta met veel saus, stamppot met veel jus, gestoofde vis, roerei, omelet, wentelteefjes, pannenkoeken, zacht fruit, brood zonder korst, zacht gebak enz.,
- gemalen of geprakte voeding, bijv. aardappel- en groentepuree, geprakte banaan, eiersalade enz.
Zie voor meer beschrijvingen en bereidingswijzen de folder Gemalen en zachte voeding.
Bij welke slikproblemen te gebruiken?
- Als kauwen moeilijk is (bijv. door het ontbreken van gebitselementen) of teveel energie kost.
- Als doorslikken van gewone voeding teveel slikkracht of tijd kost.
- Als gewone voeding in de keel blijft steken of vanwege een vernauwing niet goed door de keel of slokdarm kan.
Let op: ga bij herstel weer proberen meer ‘gewone’ voeding te gebruiken.
Dikvloeibare voeding
Dit is voeding die met een lepel wordt gegeten. Het onderscheid zich van zachte voeding omdat het minder geschikt is om met een vork te eten en het onderscheid zich van vloeibare voeding, omdat het met moeite door een rietje te drinken is. Deze consistentie wordt daarom ook wel ‘papdikte’, ‘yoghurtdikte’ of ‘honingdikte’, genoemd en kan stukjes bevatten of helemaal glad zijn.
Bijvoorbeeld:
- dikvloeibaar met stukjes of vezels: dikke soep met stukjes zachte groente, fijne ragout, ontbijtpap, vruchtenyoghurt, vruchtenmoes enz.,
- dikgladvloeibaar: yoghurt, vla, dikke gladde soep, gladde pap, vlaflip, softijs, dikke milkshake enz.,
- gepureerde voeding, die je met een lepel moet eten.
Zie voor meer beschrijvingen en bereidingswijzen de folder Vloeibare voeding.
Bij welke slikproblemen te gebruiken?
- Als doorslikken van gewone en zachte voeding teveel slikkracht of tijd kost.
- Als gewone en zachte voeding in de keel blijft steken of vanwege een vernauwing niet goed door de keel of slokdarm kan.
- Bij verslikken in (dun)vloeibare voeding.
Let op: vloeibare voeding heeft automatisch ook een groter volume, waardoor eerder verzadiging optreedt en de kans bestaat op onvoldoende inname van voeding. Dat is handig als je wilt afvallen, maar niet als je op gewicht moet blijven of juist moet aankomen. Dus zorg voor een evenwichtig eetpatroon en eventueel (tijdelijk) aanvulling met medische drinkvoeding (via de diëtist of arts).
dikvloeibaar | vloeibaar |
Vloeibare voeding
Dit is drinkbare voeding, met of zonder pitjes of vezeltjes, die ook makkelijk door een rietje kan. Het kan ook met een lepel worden gegeten, maar het is te dun om te kunnen eten met een vork. Deze consistentie wordt ook wel ‘nectardikte’ of ‘karnemelkdikte’ genoemd.
Bijvoorbeeld:
- vruchtensap met vruchtvlees, tomatensap, oplossoep, karnemelk, drinkyoghurt, dunne milkshake enz.
- medische drinkvoeding.
Zie voor meer beschrijvingen en bereidingswijzen de folder Recepten voor energierijke dranken.
Bij welke slikproblemen te gebruiken?
- Als alleen vloeistoffen doorgeslikt kunnen worden.
- Bij verslikken in waterdunne vloeistoffen.
Let op: een gezonde voedingsintake is met alleen vloeibare voeding erg moeilijk te realiseren. Dan kan aanvulling met medische drinkvoeding (of sondevoeding) nodig zijn (via de diëtist of arts).
Dunvloeibaar
Dit zijn alle waterdunne dranken, zoals koffie, thee, melk, bouillon, appelsap, wijn, bier. Ze zijn belangrijk voor de vochtbalans, maar hebben nauwelijks tot geen voedingswaarde. Met uitzondering van melk worden deze vloeistoffen ook wel ‘helder vloeibaar’ genoemd.
Bij welke slikproblemen te gebruiken?
- Waterdunne vloeistoffen kunnen altijd gebruikt worden, behalve bij makkelijk verslikken in vloeistoffen.
Let op: een gezonde voedingsintake is met alleen waterdunne vloeistoffen niet te realiseren. Dan is aanvulling met medische drinkvoeding (of sondevoeding) nodig (via de diëtist of arts).